R E C E N S I E  C O D E  
 

Achtergrond:
Het lezen van recensies is tot nu toe de snelste en meest efficiënte manier voor de lezer om een boek te vinden dat hem of haar zal bevallen. Hebben lezers het algemeen weinig plezier van recensies die in de laatste alinea aanraden een bepaald boek niet te lezen (geen match, tijdverlies), een auteur heeft wel degelijk belang bij negatieve kritiek die immers uitnodigt tot reflectie en groei. Je zou kunnen zeggen dat positieve kritiek de lezer, en negatieve kritiek de auteur een dienst bewijst - bij elkaar in ieder geval een niet onaanzienlijk cultureel belang dat gekoesterd mag worden.

Tot voor kort was de literaire kritiek het exclusieve domein van literatoren en taalkundigen. Eenmaal gepubliceerd waren boekbesprekingen niet meer vrij beschikbaar maar op aanvraag te raadplegen in archieven. De komst van Internet heeft veel veranderd. Vandaag wordt literaire kritiek in toenemende mate beoefend door leken en liefhebbers, en heeft  het vluchtige karakter plaatsgemaakt voor ongekende duurzaamheid en onmiddellijke beschikbaarheid. Daarbij is de beschikbare ruimte nauwelijks meer gebonden aan fysieke beperkingen. Besprekingen staan nu levenslang online en hebben dankzij  zoekmachines als Google een reikwijdte gekregen die voorheen ondenkbaar was.
 

Literaire kritiek is een vak. Kwaliteiten als levenservaring, emotionele ontvankelijkheid, intellectuele horizon, belezenheid en gevoel voor taal zijn een voorwaarde voor een bekwaam oordeel. Daar bestaat geen leerschool voor, en er is geen reden waarom professionals er rijker mee gezegend zouden zijn dan de literatuurminnende leek. In de loop van vele jaren heeft het vak daarnaast zijn eigen gereedschap ontwikkeld, en het gebruik van dat gereedschap maakt ook hier het verschil tussen de vakman en de amateur. Zo zal de ervaren recensent een objectieve weergave scheiden van een subjectieve mening, en een set zinvolle en beproefde criteria toepassen om het werk te beoordelen.

Hoe positief het ook is dat Internet de ruimte en de veelstemmigheid begint te bieden die het toegenomen boekenaanbod nodig heeft, de keerzijde is wel dat de uit liefhebberij bedreven literaire kritiek, uitzonderingen daargelaten, kwalitatief nog in ontwikkeling is. Ook in dit stadium kunnen ze auteurs echter verwoestende economische en morele schade toebrengen: gewild of ongewild beïnvloeden online recensies een hele generatie potentiële lezers en liggen ze onder de vingertoppen van iedereen die zich over oud of nieuw werk van een auteur een haastige mening wil vormen. De invloed reikt van inkopers van boekhandelsketens en adviseurs van subsidieverlenende instellingen tot jury's van literaire prijzen en fondsredacteuren die beslissen of een manuscript wel of niet zal worden uitgegeven.

Bij zo'n impact is het van belang dat het gereedschap van de literaire kritiek wordt overgedragen op de online amateurkritiek, en dat er normen worden ontwikkeld die de professionaliteit en integriteit stimuleren en beschermen. De stichting hoopt daaraan bij te dragen met de opstelling van een recensiecode. 

Doelstelling:
De Recensie Code is een vrijwillige afspraak die beoogt de kwaliteit en de onafhankelijkheid van de literaire kritiek te bevorderen en auteurs te beschermen tegen de schade van kritiek die wortelt in onervarenheid, onbegrip, slordigheid of winstbejag. Daarnaast om recensenten bewust te maken van hun macht en invloed in het Internettijdperk en van de subjectiviteit en betrekkelijkheid van het oordeel. Alle veranderingen ten spijt blijft een boekbespreking immers ook vandaag nog de subjectieve mening van de individuele bespreker, een mening die heel vaak zal afwijken van de smaak en het oordeel van anderen, en zelfs, op verschillende tijdstippen, van het oordeel van die ene persoon zelf.
 

Dit alles uitdrukkelijk zonder afbreuk te doen aan het feit dat het subjectieve deel van een recensie de onafhankelijke opinie van de recensent hoort te zijn.

 

R E C E N S I E  C O D E

Amsterdam 2007